Η γλώσσα της ηλεκτρονικής επικοινωνίας - τα greeklish

Ας μελετήσουμε τα παρακάτω κείμενα (τα περισσότερα είναι αποσπάσματα των αρχικών κειμένων) σε μια προσπάθεια να διευρύνουμε τον προβληματισμό μας και την επιχειρηματολογία μας για τα greeklish και ας προετοιμαστούμε για την παραγωγή λόγου σχετικά με το θέμα αυτό.

Διακήρυξη των μελών της Ακαδημίας εναντίον κάθε προσπάθειας για την αντικατάσταση του ελληνικού αλφαβήτου από το λατινικό

Τον τελευταίο καιρό έχει αρχίσει να εκδηλώνεται μία τάση να αντικατασταθεί το ελληνικό αλφάβητο από το λατινικό. Η τάση αυτή γίνεται φανερή κυρίως σε κείμενα παραγόμενα από ηλεκτρονικούς υπολογιστές - με χρήστες κρατικές υπηρεσίες ακόμη και Α.Ε.Ι. - σε κείμενα προβαλλόμενα από την τηλεόραση αλλά και από σχετικές προτροπές ξένων ραδιοφωνικών σταθμών. Είναι χαρακτηριστικό ότι η προσπάθεια αυτή, η οποία θα καταφέρει καίριο πλήγμα κατά της ελληνικής σκέψης και όλων των πτυχών του ελληνικού πολιτισμού που εκφράζονται με γραπτά κείμενα, αλλά και των γένει ανθρωπιστικών σπουδών, έφτασε μέχρι ν' απασχολήσει τον Τύπο και ν' αποτελέσει αντικείμενο ερωτήσεων βουλευτών προς τον Υπουργό Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων.

Η γλώσσα μας η αρχαιότατη αλλά πάντα σύγχρονη και ζώσα, αυτή η γλώσσα που επλούτισε όχι μόνο τη λατινική, αλλά και τις κυριότερες ευρωπαϊκές γλώσσες, που έχει και οπτικά συνδεθεί άρρηκτα με το αλφάβητό της, δεν είναι δυνατό να υποστεί μείωση με την κατάργησή του από εμάς τους ίδιους. Είναι αδιανόητο να δεχθούμε ως Έλληνες την μεταμφίεση της γραφής μας με την κατάργηση πολλών γραμμάτων της, που δεν πέρασαν στο λατινικό αλφάβητο, και με την αντικατάστασή τους από άλλα υποτίθεται ηχητικώς παραπλήσια γράμματά του.

Όταν άλλοι λαοί, όπως π.χ. Γάλλοι και Ισπανοί μάχονται ως σήμερα να διατηρήσουν μέχρι τη τελευταία τους λεπτομέρεια τον τρόπο γραφής των κειμένων τους με το δικό τους αλφάβητο, εδώ, με την δικαιολογία της δήθεν διευκόλυνσής μας στην παγκόσμια επικοινωνία, επιχειρείται η αντικατάσταση του ελληνικού αλφαβήτου των 2.500 και πλέον χρόνων με το λατινικό. Ως λαός, που μέσα από το ίδιο αλφάβητο της γλώσσας του μετέδωσε τον πολιτισμό σε όλο των κόσμο, εμείς οι Έλληνες δεν είναι δυνατόν παρά να αρνούμεθα να εγκαταλείψουμε την ιστορική μας γραφή. Όχι μόνο γιατί αχρηστεύεται ένα από τα θεμελιακά στοιχεία του πολιτισμού μας, αποκόβοντάς μας από τις μέχρι σήμερα εκδηλώσεις του, αλλά και γιατί έτσι αγνοείται η σχέση αλφαβήτου και γλώσσας. Μιας γλώσσας, που ο τρόπος της γραπτής της απόδοσης έμεινε αναλλοίωτος επί ολόκληρες χιλιετίες ως σήμερα.

Θεωρούμε α ν ό σ ι α αλλά και α ν ό η τ η κάθε προσπάθεια να αντικατασταθεί η ελληνική γραφή στο λίκνο της, εφ' όσον μάλιστα σε άλλες χώρες ανάλογες απόπειρες μεταβολής του τρόπου γραφής - σε μερικές περιπτώσεις πολύ δυσχερέστερης της ελληνικής - προσέκρουσαν στην καθολική και οργισμένη αντίδραση των λαών των χωρών αυτών. Όπως και επί Ενετών, όταν αυτοί στα μέρη που κυριαρχούσαν προσπάθησαν να αντικαταστήσουν στα ελληνικά κείμενα τους ελληνικούς χαρακτήρες με λατινικούς, έτσι και τώρα θα αντισταθούμε, καλώντας όλους τους συνέλληνες ν' αντιδράσουν για την πρόρριζα εξαφάνιση των ανίερων αυτών σχεδίων.

[πηγή: Ακαδημία Αθηνών <http://www.academyofathens.gr>]

Η αυξανόμενη χρήση των greeklish από μαθητές επηρεάζει την ορθογραφική τους ικανότητα. (απόσπασμα)

Ένα ιδιαίτερα αυξανόμενο ποσοστό μαθητών χρησιμοποιούν τα greeklish ως τρόπο έκφρασης στον γραπτό τους λόγο, κυρίως μέσω του διαδικτύου και των μηνυμάτων που ανταλλάσσουν μέσω κινητών τηλεφώνων, γεγονός που επιδρά αρνητικά στην ορθογραφική τους ικανότητα.

Σε έρευνα που διενήργησε το Παιδαγωγικό Τμήμα Νηπιαγωγών του πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας (κατά τη σχολική χρονιά 2008-09), τόσο σε μαθητές όλων των βαθμίδων δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης σε σχολεία της Κοζάνης (Γυμνάσιο, Λύκειο, ΕΠΑΛ) όσο και σε φιλολόγους, διαπιστώνεται ότι, η διαδεδομένη χρήση των greeklish, που ξεκινά ακόμη και από το δημοτικό, οδηγεί στην αύξηση των ορθογραφικών τους λαθών στα γραπτά του σχολείου.

 [πηγή: εφημ. Καθημερινή, 7/9/2009 <http://portal.kathimerini.gr>]

Ε. Νικολαϊδου, Τι θα έλεγε ο Πλάτωνας για τα greeklish; (απόσπασμα)

Πολλοί θα πουν ότι τα greeklish κάνουν τους νέους ανορθόγραφους! Ποια είμαι εγώ που θα διαφωνήσω; Έρευνα πριν λίγα χρόνια του Παιδαγωγικού τμήματος Νηπιαγωγών του πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας -η οποία είχε θέμα τα greeklish και διεξήχθη σε μαθητές δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης- διαπίστωσε ότι η εκτενής χρήση των greeklish οδηγεί σε αύξηση των ορθογραφικών λαθών στα γραπτά του σχολείου. Πράγματι!
Απειλείται όμως η ελληνική γλώσσα από τα greeklish; Σοβαρά; 
Γιατί, άραγε, όλοι οι νέοι γράφουν με λατινικούς χαρακτήρες; Για πιο γρήγορα και πιο εύκολα (ερωτώ και απαντώ). Greeklish θα γράψει κάποιος στο μνμ (μήνυμα) στο κινητό, στο chat, σε κάποιο forum, πιθανόν στο ηλεκτρονικό ταχυδρομείο. 
Η γλώσσα είναι ζωντανή και όταν επιπεδοποιείται συνειδητά δεν μεταφέρει την ουσία της κουλτούρας, της παράδοσης που κουβαλάει μία γλώσσα με ιστορία, πολιτισμό, κανόνες και όλα τα συναφή όπως είναι η ελληνική γλώσσα.
Είναι πλέον μάταιο να χαρακτηρίσουμε τα greeklish μία σύγχρονη μάστιγα. Έχουν παγιωθεί, κυκλοφορούν ανάμεσά μας, οι νέοι θεωρούν δεδομένη τη γραφή κυρίως στα κινητά με αυτή τη μορφή, νιώθουν άνετα χωρίς κόμπλεξ για τα ορθογραφικά τους λάθη. Στα greeklish νιώθουν όλοι ίσοι. Θα τους χωρίσει κάτι άλλο αλλά όχι ο χαρακτηρισμός του κακού μαθητή, του βλάκα ή του ανίδεου. Αν θέλουμε να πλησιάσουμε τους νέους, να τους επηρεάσουμε και να τους δείξουμε την αξία της γνώσης θα πρέπει να κατανοήσουμε τα greeklish. 
Δεν υπάρχει περίπτωση νέος άνθρωπος να πεισθεί να γράψει το μήνυμα που στέλνει στο φίλο του στην …καθαρόαιμη ελληνική γλώσσα.
Με την καμία…
Ο Πλάτων, ο Ισοκράτης και άλλοι καταδίκαζαν τη γραφή επειδή πίστευαν ότι αδυνατίζει τη μνήμη και ότι αποδίδει μόνο κατά προσέγγιση τον ενδιάθετο λόγο.
Η γραφή, τότε, ήταν η νέα τεχνολογία. 
Ένα φαινόμενο εξαπλώνεται σε τέτοιο βαθμό για δύο λόγους: Πρώτον, γιατί φανερά εξυπηρετεί ανάγκες και δεύτερον επειδή δεν υπάρχει κάποιο αντίπαλο δέος που να αντιπροτείνει. Έτσι, λοιπόν, αντί να καταδιώκουμε τα greeklish ας ανακαλύψουμε τις ανάγκες που καλύπτoυν και ας θέσουμε απέναντι έναν πύργο, ψηλό, ατίθασο που θα διεκδικήσει το μυαλό και την ψυχή των νέων δίνοντάς τους προοπτική. Είναι παράλογο να ζητάμε από τους νέους να εγκαταλείψουν τα greeklish όταν αυτό που τους αντιπροτείνουμε είναι το απαρχαιωμένο επιχείρημα του Πλάτωνα.
Η παιδεία πρέπει να εκσυγχρονιστεί, να αναπνεύσει τα χνώτα των νέων και να τους οδηγήσει στο μέλλον μέσα από την ηλεκτρονική γραφή. Η προσέγγιση πρέπει να γίνει μέσα από τα …τσιπάκια.
Ας μην υποτιμάμε την αντίληψη των μαθητών μας.

Γνωρίζουν τα λάθη των greeklish απλά δεν τους λέει και πολλά η ορθογραφία. Γιατί είναι απαραίτητο να τους λέει κάτι; 
Η ανησυχία των προβληματισμένων «ανορθόγραφων» ορθογράφων είναι αποστολή sms χωρίς αναφορά!
Η ουσία βρίσκεται στο ότι αυτό το σχολείο δεν εμπνέει το μαθητή!
Αν τον ενέπνεε δεν θα έτρεχε μία με τα greeklish…
* Η Ελένη Νικολαΐδου είναι ιστορικός, συντονίστρια του εκπαιδευτικού ενημερωτικού δικτύου alfavita.gr

[πηγή: εφημ. Το Βήμα, 12/4/2011 <http://www.tovima.gr>]

Γ. Λιάλιου, «Ομιλείτε Greeklish ή Ελληνικά;» (απόσπασμα)

[…]Γιατί, λοιπόν, οι Ελληνες χρήστες του Ίντερνετ επιλέγουν να χρησιμοποιήσουν έναν συγκεκριμένο τρόπο μεταγραφής; Η υπόθεση των greeklish ήταν αρχικά θέμα λογισμικού των ηλεκτρονικών υπολογιστών, που δεν έδιναν τη δυνατότητα χρήσης ελληνικού αλφάβητου. Λίγο αργότερα, όμως, με την άνοδο του αριθμού των Ελλήνων χρηστών και την είσοδο στην αγορά του Ιντερνετ μεγάλων ελληνικών εταιρειών, τα πράγματα σταδιακά μεταβλήθηκαν, τουλάχιστον μέσα στα ελληνικά σύνορα.
«Η ύπαρξη των greeklish έχει φυσικά σχέση και με τη lingua franca της εποχής μας, τα αγγλικά», λέει ο καθηγητής Γλωσσολογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών κ. Παναγιώτης Κοντός. «Κάθε εποχή έχει τη δική της οικουμενική γλώσσα που επηρεάζει τις υπόλοιπες, είτε λεξιλογικά είτε από πλευράς συμβόλων είτε από πλευράς δανείων. Η χρήση των αγγλικών μας έχει δημιουργήσει μια "οπτική" συνήθεια, που δεν είναι εμφανής μόνο μέσω της απεικόνισης των ελληνικών με λατινικούς χαρακτήρες, αλλά και στη γενικότερη χρήση της αγγλικής στην καθημερινότητά μας». .
Τα greeklish δεν είναι ένα ανεξάρτητο γλωσσικό σύνολο, αλλά ένα επικοινωνιακό μέσο «διευκόλυνσης», ένα συμπληρωματικό σύστημα γραφής που χρησιμοποιείται για λόγους επικοινωνίας. Είναι δυνατόν, λοιπόν, να αποτελέσει απειλή για την Ελληνική;
«Σίγουρα τα greeklish είναι ένα είδος "μόδας", με καθαρά περιστασιακό χαρακτήρα. Η γλώσσα, όμως, είναι ένας από τους βασικούς τρόπους πολιτισμικής επιβίωσης», λέει ο κ. Κοντός. «Αν κάνουμε εκπτώσεις και δεν προσπαθούμε να χρησιμοποιούμε πλήρως τη γλώσσα μας σε επικοινωνιακά πεδία όπως το Ίντερνετ, σημαίνει ότι ολιγωρούμε απέναντι στο χρέος μας να προασπίσουμε αυτήν μας την ιδιαιτερότητα. Αυτό δεν σημαίνει ότι πρέπει να φοβούμαστε τα greeklish. Δεν μπορούν βέβαια να είναι το πρότυπο, αλλά ίσως θα πρέπει να μας ενοχλεί περισσότερο η ανεπάρκεια και η ολιγωρία μας ως προς την Παιδεία μας γενικώς».
 [πηγή: εφημ. Καθημερινή, 16/07/2000, <http://www.kathimerini.gr/>]

Θ. Τσιγγανά, Η χρήση greeklish επεκτείνεται και εκτός των κινητών (απόσπασμα)

 […] Πολλοί χαρακτηρίζουν το φαινόμενο «τη μεγαλύτερη μάστιγα της εποχής μετά την κακογουστιά». Η τηλεοπτική εκπομπή «Ράδιο Αρβύλα» κήρυξε πόλεμο στα greeklish, τα οποία ο καθηγητής Γλωσσολογίας κ. Γιώργος Μπαμπινιώτης θεωρεί «τον καλύτερο δρόμο αποξένωσης για την εικόνα της λέξης». «Πολύ καλά κάνουν όσοι επιμένουν στο Διαδίκτυο για τη χρήση του ελληνικού πληκτρολογίου», επισημαίνει στην «Κ» ο καθηγητής Νεοελληνικής Γλώσσας του ΑΠΘ κ. Χρ. Τσολάκης. Όμως, η λύση για την αντιμετώπιση του φαινομένου δεν βρίσκεται στο Διαδίκτυο, αλλά στο σχολείο. «Αυτές οι μείξεις είναι πολύ φυσικό να γίνονται», λέει ο καθηγητής, «όπως γινόταν στην αρχαιότητα με τα αρχαία ελληνικά και τα ελληνικά εκείνης της εποχής, που ήταν διεθνής γλώσσα». Έχουμε να κάνουμε με τις λεγόμενες τυπικές γλώσσες κι εκείνο που κυριαρχεί είναι η μεταφορά του μηνύματος χωρίς καθυστερήσεις. Οι νέοι δεν θέλουν να λένε πολλά, κι αυτό είναι καλό. Από την άλλη, αναμειγνύουν τα greeklish με την ελληνική γλώσσα, με λέξεις από άλλες γλώσσες, με δικά τους λεκτικά κατασκευάσματα και εθίζονται σ' αυτό. Το σχολείο δεν πρέπει να επιτρέψει την είσοδο αυτών των λέξεων στη σχολική γλώσσα.

Τα greeklish, καταλήγει ο κ. Τσολάκης, «είναι μια ιδιόλεκτος από τις πολλές που έχουμε στη γλώσσα μας. Δεν την καταστρέφει, αλλά σαν νέο παιχνίδι είναι δελεαστικό για τα παιδιά, και το σχολείο πρέπει να λάβει τα μέτρα του. Η γλώσσα μας δεν κινδυνεύει από τα greeklish, αλλά από την έλλειψη παιδείας».

[πηγή: εφημ. Η Καθημερινή, 18/6/2011 <news.kathimerini.gr>]